الگوهای رایج فیلم های علمی تخیلی

سوزان سانتاگ در مقاله «تخیل فاجعه محور» که در کتاب «علیه تفسیر»[1] در سال 1966 منتشر کرده است، تلاش می کند ساختار اصلی فیلم های علمی تخیلی را پیاده کند. این ساختار یا الگوی کلی نقاط اشتراک تعداد بسیار زیادی از فیلم های علمی تخیلی است. ما معتقدیم این کار خانم سانتاگ به نوعی شبیه مقالات و نتیجه گیری های ما در هر سیر مشاهدتی است. در واقع او پس از مشاهده تعداد زیادی فیلم علمی تخیلی این خط سیر مشترک را از میان آنها استخراج کرده است.

ادعای اصلی سانتاگ در این مقاله آن است که فیلم های علمی تخیلی «درباره علم نیستند، بلکه درباره فاجعه اند» (1966، ص 213). به بیان دیگر علم تنها اسباب خلق یک فاجعه را تولید می کنند. در واقع قیلم های علمی تخیلی حول زیبایی شناسی تخریب یا نابود کردن ساخته های بشر و به معنای کلی تر خود بشر است. او معتقد است یکی از تم های اصلی فیلم های علمی تخیلی انسانیت زدایی است. چرا که در بسیاری از این فیلم ها انسان ها مسخ می شوند و روح خود را از دست می دهند. نظمی که امروز علم برای ما پدید آورده یا آن چیزی که به شکل طبیعی به نام انسانیت در ما ایجاد شده، اَشکال مطلوب هستی هستند و زودن این امور خیالی ترسناک و مشوش است. به همین خاطر است که سانتاگ مضمون متمرکز این فیلم ها را ترس «از بین رفتن آرامش» تلقی می کند که به شکل مدرن درآمده است. در واقع تم مرکزی این داستان ها سرشار از «گرایش های استاندارد مدرن» است (همان ص 223).

ما الگوهای سانتاگ از فیلم های علمی تخیلی را در یک جدول سامان داده ایم. اما سانتاگ توجه دارد که این الگوها حتمی و جهان شمول نیستند و دنیای ذهن نویسندگان و هنرمندان بسیار گسترده تر از حوزه این الگوسازی است. اما به طور اجمالی می توان چنین الگوهای مشترکی را از میان آن فیلم ها استخراج کرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] این کتاب در ایران توسط مجید اخگر در انتشارات بیدگل به سال 1393 منتشر شده است.