Close (2022)

فیلم «نزدیک» (Close) یک اثر هنری است و بیش از آنکه به سرگرم کردن مخاطب و یا حتی قصه گویی بپردازد مشغول شرح و بسط اثر هنری خود است. از جلوه های بصری گرفته تا انتقال مفهوم، دغدغه وسواس گونه کارگردان (لوکاس دونت) است. دونت کارگردان جوانی است که پس از ساخت فیلم «دختر» (2018) و موفقیت چشم گیرش اعتماد به نفس هنری خود را یافت و در این فیلم رها از دغدغه های دیگر به خلق اثر پرداخت. او پس از ساخت «دختر» متوجه حساسیت و مقبولیت موضوع جنسیت شد و فیلم «نزدیک» را نیز با همین دغدغه تولید کرد. «دختر» درباره دختری ترنس بود با اندام پسرانه‌اش مشکل داشت و «نزدیک» ماجرای علاقه شدید دو پسرِ نوجوان به یکدیگر است. اما نمی توان جلب توجه به این فیلم را صرفا به خاطر موضوع خاصش دانست. نگاهِ دونت به این موضوع هم نوعی تازگی و بداعت دارد. در فیلم نزدیک (برخلاف فیلمی مانند «من را با نامت صدا کن» (2017)) شاهد یک عاشقانه همجنسگرایانه نیستیم، بلکه شاهد خفه شدن نطفه های این عشق توسط جامعه هستیم. در واقع دونت (که خود نیز عضو جامعه همجنس گرایان است) سایه ترس را بر این موضوع ترسیم می کند، بدون اینکه اشاره مستقیمی به این مساله کند. جالب است که در هیچ کجای این فیلم هیچ اشاره مستقیمی به این موضوع نمی شود، اما بیننده باهوش از همان ابتدا حسِ جاری در فضا را درک می کند.

از این مقدمه کوتاه که بگذریم فیلم «نزدیک» (Close) بیشتر بر پایه همان ایده نابِ «چیزی نگو» استوار است. وقتی به شخصیت پردازی، داستان گویی یا تعلیق و دیگر تکنیک های نوشتن می رسیم، نصیب این فیلم بسیار اندک است. بِن کنیگزبرگ منتقدِ مشهور نیویورک تایمز و سایت راجر ابرت معتقد است «موقعیت های داستان ساختگی و بسیار بی شرمانه دستکاری شده بود تا اشک مردم را به صورت حداکثری درآورد» و البته او معتقد است اقبال جشنواره ها به این فیلم مدیون بازی دونت با احساسات مخاطب بود. منتقدان دیگر هم کمابیش به همین نکته (البته با غلظت های متفاوت) اشاره کرده اند. در واقع فیلم با تمرکز زیادی روی احساسات شخصی کاراکترهای اصلی تمرکز می کند. کاراکترهای فرعی ماند والدین، معلمین، هم کلاسی ها و حتی برادر بزرگتر دریک برزخ هستند. آنها در فهم رابطه دوستی و در فهم و مشارکت غم از دست دادن نه مشارکت می کنند نه مشارکت نمی کنند. این حس پا در هوایی لزوما نشانگر سهل انگاری یا بی اطلاعی جامعه نسبت به این مسائل نیست، بلکه احتمالا نشانگر شخصیت پردازی ضعیف فیلمنامه نویس و کارگردان در گسترش شخصیت هاست. تمرکز بیش از حد کارگردان روی جلوه های نزدیک شدن و درگیر کردن احساسات بینندگان روی شخصیت اصلی داستان، در برخی مواقع بیننده را خسته می کند و پیش بینی را برای او ساده می کند. ای بسا اگر در طول فیلم صحنه های طنز یا لحظات مفرحی گنجانده می شد، فیلم تعادل و روال بهتری پیدا می کرد و به واقعیت نزدیکتر می شد.

اما نکته قابل تحسین در فیلم «نزدیک» (Close) بدون شک فیملبرداری آن است. همان طور که از نام فیلم برمی آید، دوربین هم از نمای نزدیک داستان را به تصویر می کشد. در بیشتر سکانس ها یا شاهد کولزآپ هستیم یا دوربین در فاصله 1-2 متری سوژه ها قرار دارد. این البته با محتوای فیلم و فیلمنامه هم سازگاری دارد که قصد به تصویرکشیدن احساسات درونی شخصیت ها را دارد. از سوی دیگر ارتباط قهرمان های داستان (لئو و رمی) هم بسیار (شاید بیش از اندازه) نزدیک است. لذا کارگردان از آرایش مفاهیم «نزدیک» بهره برده و در تکنیک و محتوا به موضوع نزدیک شده است. این نزدیکی علاوه بر تصویر در صدا و تدوین هم لحاظ شده است. سکانس هایی وجود دارد که فاصله صدا و سکوت، شلوغی و تنهایی بسیار نزدیک است و حس مورد توجه کارگردان را بیش از پیش القا می کند.

در انتها باید گفت بازیگران فیلم «نزدیک» (Close) که اغلب بلژیکی و بومی کارگردان هستند به خوبی از عهده وظایف خود برآمده اند. به طور ویژه باید به ادن دمبرینِ نوجوان در نقش لئو اشاره کرد که به خوبی از عهده نمایش شادی و نشاط کودکانه، عصبانیت، بهت و تعجب و در نهایت غم و اندوه در مواضع انکار، تسلی، خشونت و تسلیم برآمده است.