جدایی نادر از سیمین 1389

10 / 8.3

امتیاز
imdb

10 / 8.4

امتیاز
ما

خلاصه فیلم

نادر و سیمین زوج میانسالی هستند که بر سر ماندن یا رفتن از ایران اختلاف دارند. نادر می ماند تا از پدر بیمارش که آلزایمر دارد مراقبت کند، اما سیمین برای پیشرفت دختر و زندگی اش معتقد به مهاجرت است و خانه را ترک می کند. با رفتن سیمین، نادر کسی را استخدام می کند تا از پدرش مراقبت کند. اما زنی که برای این کار می آید باردار و بسیار ضعیف است. وضعیت پدر نادر که بدتر می شود، زن مستخدم انصراف می دهد، اما پیش از اینکه جایگزین او وارد شود، اتفاق ناگواری رخ می دهد. زن برای کاری از خانه خارج می شود و دست پیرمرد را به تخت می بندد. هنگامی که نادر به خانه می آید، بسیار خشمگین شده و زن را از خانه بیرون می اندازد. اما با خبر می شود که جنین زنِ باردار سقط شده است. نادر و خانواده اش از یک سو و زن مستخدم و شوهرش از سوی دیگر به دادگاه می روند تا مشخص شود خطاکار کیست.

گالری تصاویر و ویدئو

1

2

3

4

5

6

7

8

Copy Machine Related to Fireworks Wednesday (2011) A Separation

Grandfather Took Simins hand (2011) A Separation

Hosseini Acting (2011) A Separation

Hosseini Acting 2 (2011) A Separation

Nader Cries (2011) A Separation

تصاویر

ویدئو ها

نقد فیلم جدایی نادر از سیمین

اصغر فرهادی به طور ویژه برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» (A Separation) به شهرت جهانی رسید. کسب جایزه اسکار و گلدن گلوب در کشور آمریکا و همچنین جوایز و نامزدی های بسیار زیاد جهانی بیشتر منتقدان سینما را مجددا متوجه سینمای ایران کرد. شاید این توجه جهانی به سینمای ایران پس از حدود بیست سال و موفقیت کارگردان هایی همچون کیارستمی (برنده نخل طلای جشنواره کن) و مجید مجیدی (نامزد اسکار) در دهه نود میلادی رخ داد. به همین خاطر است که فیلم های قبلی فرهادی مانند «درباره الی» و «چهارشنبه سوری» با تاخیرهای هفت یا هشت ساله در آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی اکران شد. اما چه چیزی در فیلم «جدایی نادر از سیمین» (A Separation) حائز اهمیت است؟ چرا فرهادی این چنین مورد توجه قرار گرفت و جوایز جهانی به سوی این فیلم سرازیر شد؟ پاسخ به این سوالات را باید در سبک فیلمسازی فرهادی و اتفاق خاصی که در این فیلم به عنوان نقطه عطف کارگردانی فرهادی رخ می دهد، یافت. (به نظر نگارنده دلایل سیاسی و نقد جامعه دینی ایران در این فیلم به وضوح دیده می شود؛ اما نقد فیلم بر اساس آن عوامل (که مسلما بی تاثیر نبوده اند) قدم زدن در مسیر حاشیه و جنجال است.)

بسیاری از پژوهشگران[1] معتقدند فیلم های فرهادی از لحاظ تمرکز بر روی طبقه میانی جامعه ایران با آثار دیگر فیلمسازان ایرانی متفاوت است. فرهادی در فیلم های «درباره الی» و «چهارشنبه سوری» نیز روی همین طبقه اجتماعی انگشت گذاشت و مسائل اخلاقی و خانوادگی را در این طبقه به شکل جدی مطرح کرد. طبقه میانی جامعه ایران از یک سو درگیر باورهای مذهبی است و از سوی دیگر با جامعه مدرن جهانی روبرو است. قوانین مذهبی در ایران برای طبقه دینی (که متاسفانه در اغلب فیلم های فرهادی از قشر ضعیف هستند) چندان مشکل ساز نیست؛ طبقه کاملا مدرن و غربی نیز اصلا درگیر این موضوع نیستند. اما قشر وسیعی از جامعه ایران (جامعه هدف فرهادی) در میانه سنت و مدرنیته قرار دارند و همین مساله گذار موضوع درام فرهادی است. ویژگی دیگر فرهادی در ساخت فیلم، طرح مسائل جدی خانوادگی و اخلاقی است. مسائلی که برنده و بازنده یا قهرمان و ضدقهرمان ندارند؛ بلکه هر کس تا حدودی گناهکار و تا حدودی بر حق است. به همین خاطر است که در مهمترین فیلم های فرهادی بینندگان نمی توانند با خیال راحت به صندلی شان تکیه دهند و طرفدار قهرمان داستان بشوند. مسائل عمده اجتماعی اغلب از سنخ ترکیب خوب/بد است و همین ویژگی آن را واقعی و چالشی می کند. از سوی دیگر اولین و مهمترین نهاد اجتماعی خانواده و ارتباط زن و مرد با یکدیگر است. ارتباطی که فرهادی در فیلم های اخیرش با وسواس بسیار به موشکافی آن می پردازد و اصرار دارد که این مسائل به راحتی قابل رفع و رجوع نیستند. به عنوان مثال امیر پوریا اشاره می کند که در انتهای فیلم چهارشنبه سوری ظاهرا رابطه مخفیانه مرد با زن همسایه تمام شده است و مرتضی و مژده باید به زندگی عادی برگردند. ولی فرهادی زیرکانه تصویر شناسنامه آنها را در ابتدای فیلم «جدایی نادر از سیمین» (A Separation) در دستگاه زیراکس دادگاه خانواده نشان می دهد، تا بگوید اختلاف آنها علی رغم رفع ظاهری مشکل، همچنان ادامه دارد. در انتهای فیلم «جدایی…» نیز که سیاه پوشیدن نادر نشان از مرگ پدرش است، همچنان اختلاف نادر و سیمین ادامه دارد. اگر نادر به خاطر پدرش تن به مهاجرت نمی داد؛ پس حالا که او مرده چرا بازهم با سیمین مشکل دارد. چرا احمد (شهاب حسینی) در فیلم «درباره الی» دلیل جدایی اش را با یک جمله قصار آلمانی خلاصه می کند و نمی تواند دلیل معقولی برای آن ارائه کند. پاسخ همه این سوالات پیچیدگی روابط انسان ها و در راس آنها زن و مرد در جامعه است. تاکید بر همین پیچیدگی مفرط ولی واقعی فیلم های فرهادی را ویژه و نوآورانه می کند.

فرهادی از جمله معدود کارگردان هایی است که به جلوه های ویژه سمعی و بصری اعتماد چندانی ندارد. دوربین او در اغلب موارد روایتگر ناظر است و حتی گاهی خود را از نزدیک درگیر مسائل نمی کند. به عنوان مثال می توان به درگیری حجت و نادر در بیمارستان دقت کرد که جزئیات این درگیری کثیف برای دوربین اهمیت چندانی ندارد. حال آنکه در یک فیلم هالیوودی یا حتی معمول فیلم های ایرانی انتظار داشتیم که درگیری حجت و نادر با جزئیات بیشتر و شاید کمی خونریزی و صداگذاری به طور ویژه نمایانگر شود. از سوی دیگر نورپردازی نیز کم جلوه و عادی است؛ به نحوی که در اغلب موارد احساس می شود از نور طبیعی صحنه برای فیلمبرداری این فیلم «جدایی نادر از سیمین» (A Separation) استفاده شده است. علاوه بر همه این موارد تکنیک همیشگی فرهادی در ساخت فیلم استفاده حداقلی از موسیقی است. در اینجا نیز شاهد آن هستیم که دیالوگ ها و صدای واقعی خیابان یا اشیای محیط صدای غالب فیلم است و مسئولیت بسیار اندکی بر دوش موسیقی در روایتگری یا ایجاد حس قرار گرفته است. شاید به دلیل همین نکات و همچنین استفاده فرهادی از دوربین روی دست در بسیاری از سکانس ها است که برخی از منتقدان مانند برایان کولر این فیلم «جدایی نادر از سیمین» (A Separation) را «مستندگونه» توصیف کرده اند.

پیمان معادی (نادر) و لیلا حاتمی (سیمین) به عنوان شخصیت های اصلی فیلم «جدایی نادر از سیمین» (A Separation)  بازی بسیار حرفه ای و قابل قبولی از خود به نمایش می گذارند. آنها واقعا عاشق همدیگر هستند و رابطه آنها با وجود دخترشان ترمه (سارینا فرهادی) قوام بیشتری یافته است. اما مشکل اصلی در تصمیم های بزرگ خانواده است. قبلا اشاره کردیم که پدر نادر نیز صرفا یکی عوامل اختلاف نادر و سیمین است و مشکل آنها را باید در مسائل عمیق تری جست و جو کرد که شاید در فیلم اشاره دقیقی به آنها نشده است. با این وجود این حسِ خواستن و نخواستن در هر دوی این بازیگران به خوبی به نمایش در آمده است. حاصل این بازی فوق العاده برای خانم حاتمی و آقای معادی جوایز متعدد و درخشان است. علاوه بر این با شناخته شدن پیمان معادی در سینمای بین المللی او توانست در چند فیلم بزرگ خارجی نیز ایفای نقش کند. سارینا فرهادی (دختر اصغر فرهادی) نیز به عنوان بازیگر نوجوان استعداد خود را در بازیگری به نمایش گذاشت. گریه های طبیعی او در دادگاه و در ماشین نادر از جمله صحنه های هنرنمایی های کم نقص اوست. با این وجود برخی از منتقدان معتقدند چهره او برای یک دختر یازده ساله کمی بزرگ و آرام تر است. با وجود آنکه سارینا فرهادی در هنگام اجرای این نقش سیزده سال سن دارد، اما ما نیز معتقدیم چهره و جثه او بزرگتر می نماید. به عنوان مثال ترمه و دختر مرضیه (که احتمالا 7 سال سن دارد) در نوع نگاه و جثه به وضوح اختلاف سن دارند، حال آنکه در فیلمنامه و خصوصا سکانسی که آنها با نادر فوتبال دستی بازی می کنند، همسن و سال باید باشند.

[1] به عنوان مثال به صفحه 175 مقاله علمی-پژوهشی دنیل روگو درباره اصغر فرهادی نگاه کنید که او معتقد است فرهادی فاصله ای جدی از دیگر فیلمسازان جهانی ایران می گیرد که وضعیت اجتماعی ایران را در شرایط «قرون وسطایی» نشان می دهند.

Daniele Rugo (2016). Asghar Farhadi, Third Text, 30:3-4, 173-187.

همچنین راجر ابرت مردم ایران را بر خلاف نظر برخی از آمریکایی ها که «شترسوار و دارای حرم سرا» (camel-riding harem-keepers) می دانند، با صفت «مدرن» (Modern Nation) می خواند؛ صفتی که در فیلم های قبلی ایرانی کمتر به آن توجه می شد.

دیالوگ های ماندگار

• سیمین: اون (پدرت) نمی فهمه که تو پسرشی!
  نادر: من که می فهمم اون پدرمه.
• نادر: چیزی که غلطه غلطه. هر کی می خواد بگه هر جام نوشته باشن.
• نادر: قانون این چیزا حالیش نیست. میگه یا می دونستی یا نمی دونستی.

جوایز

نظرات